Slikanje i crtanje portreta – najlepši portreti u istoriji umetnosti

Portret na francuskom označava slikanje ili crtanje nečijeg lika, a izraz je nastao od latinskog protrahere, što znači izneti na videlo. U likovnoj umetnosti portret predstavlja prikaz neke određene osobe, a slikanje portreta osim što ima za cilj verodostojno prikazivanje spoljašnje sličnosti, treba da istakne i karakterne osobenosti osobe koja se portretiše. 

Možemo reći da je danas, na određeni način, slikanje i crtanje portreta zamenila fotografija, ali je u prošlosti osnovna funkcija portreta bila da reprezentuje određenu osobu i da sačuva uspomenu na nju. 

Ipak, portreti i u savremenom dobu mogu predstavljati jedan izuzetno zanimljiv vid umetničkog izražavanja. U narednim redovima vam predstavljamo neke osnovne činjenice o portretima, kao i koji su to najlepši i najpoznatiji portreti kroz istoriju.

Istorija portreta – milenijumski razvoj ovog vida umetnosti

Prvi portreti javili su se još u starom Egiptu, kada se razvio tzv. plastični portret, koji je prikazivao idealizovane oblike drevnih vladara. U poznom antičkom periodu portreti su nastojali da idu ka naturalizmu u prikazivanju fizionomije ličnosti koje su portretisane. 

U Rimu je najpre bio zastupljen izrazito realistički stil izrade portreta sa mnogo individualnih karakteristika, dok nije sve više idealizovan pod uticajem vladarskih kultova i careva tog doba. Ovo je na kraju dovelo do potpunog osiromašenja umetničkog prikaza. Pod rimskom vladavinom u Egiptu su nastali portreti na mumijama što su bile prve samostalne slike portreta na drvetu.

U ranohrišćanskoj i srednjovekovnoj umetnosti izgubila se antička tradicija portretisanja s obzirom na to da je smatrano da ovozemaljski čovekov oblik nije dostojan prikazivanja. Kod srednjovekovnih portreta (na primer na nadgrobnim pločama ili u slikanju minijatura) lik je prikazivan mlad, sveden i idealizovan.

Umetnički pravci koji su visoko pozicionirali portret 

Slikarstvo portreta malog formata koje se razvilo u Francuskoj u 15. veku steklo je internacionalan značaj zahvaljujući slikarima, među kojima je najistaknutiji Hans Holbajn mlađi. Početkom 16. veka umetnost portreta je dostigla svoj procvat, pod uticajem humanističkog gledanja na čoveka. Značajni portretisti iz doba renesanse bili su Leonardo da Vinči, Rafael, Ticijan, Albreht Direr, Luka Kranah, Antonis Mor, Žan i Fransoa Klue.

U baroku, umetnost portreta je bila vodeća u Holandiji, da bi se tokom 18. veka centar ove umetnosti preselio u Englesku, odakle su i došli najistaknutiji portretisti tog doba – Tomas Gejnsboro, Džošua Rejnolds, Henri Rajbern. 

Slikanje portreta se uspelo na lestvici vrednosti do najznačajnijeg umetničkog zadatka, za šta je primer situacija u apsolutističkoj Francuskoj gde su na dvorovima kraljeva radili specijalisti za portrete.

Krajem 19. veka portretsko slikarstvo gubu svoj najistaknutiji značaj usled pojave fotografije. U 20. veku prvenstveno nemački slikari ekspresionizma omogućili su parcijalno oživljavanje ove umetničke vrste, ali više se nisu tražili realistični ili idealizujući prikazi nego samo psihološko predstavljanje. U radu nekih umetnika kao što je Pablo Pikaso ovaj pristup vodio je do apstrakcije.

Vrste i osnovna podela portreta 

Pre svega važno je napraviti razliku kada su u pitanju slikanje portreta i crtanje portreta, kao i tehniku izrade bilo da je u pitanju ulje na platnu ili akvarel. Portreti se razlikuju i u zavisnosti od stilskog pravca (barok, romantizam, renesansa…), kao i od toga na kom se materijalu izrađuju. 

Ipak osnovne vrste portreta se dele prema:

• • položaju glave – profil, poluprofil, izgubljeni profil, anfas
  • prikazu figure – portret lica, portret glave i poprsja, polufiguralni, celofiguralni, portret do kolena, figura u ležećem, sedećem ili stojećem položaju, akt…
  • broju portretisanih osoba – pojedinačni, dvostruki, grupni portret
  • povodu – venčani portret, pogrebni, ktitorski portret
  • tome ko slika portret – autoportret
  • formatu slike
  • položaju u društvu onoga ko se portretiše – portret vladara, umetnika, naučnika…

Najlepši portreti koji su postali sinonim za ovu umetnost

Detaljno poznavanje anatomije ljudskog lica i svetlosti kao i interesovanje za to kako ljudi registruju emocije često su ključni faktori za uspešno crtanje ili slikanje portreta. Mnogi najpoznatiji umetnici u istoriji, među kojima su Leonardo da Vinči i Pablo Pikaso, su istraživali žanr portretisanja. Holandski umetnik iz 17. veka Rembrant van Rajn možda je najveći majstor u žanru grupnog portretiranja, dok je meksička umetnica 20. veka Frida Kahlonajpoznatija slikarka autoportreta.

Pred vama je nekoliko najpoznatijih i najlepših portretnih slika koje je iznedrila istorija umetnosti.

#1 Mona Liza – Leonardo da Vinči

Leonardo da Vinči slovi za istaknutog umetnika italijanske renesanse, a Mona Liza je njegovo najpoznatije delo. Osim toga, ova slika je proglašena za umetničko delo o kojem se najviše priča, piše i koje je najviše izučavano. Za da Vinčija, Mona Liza je uvek bila u toku jer je to bio njegov pokušaj savršenstva. Slika nikada nije predata galeriji, već ju je držao sa sobom do kraja života.

Ovaj portret žene je naslikan 1503. godine, a inspiracija mu je bila Lisa del Đokondo, supruga jednog trgovca. Tehnika koja je korišćena za izradu ovog portreta jeste ulje na platnu, a danas je portret Mona Lize izložen u muzeju Luvr, u Parizu.

Inače, Mona Liza je slika koja ima najveću vrednost osiguranja u istoriji. Procenjena je na 100 miliona američkih dolara 14. decembra 1962. godine, što bi nakon prilagođavanja inflacije iznosilo oko 830 miliona američkih dolara u 2019. godini.

#2 Devojka sa bisernom minđušom – Johanes Vermer

Johanes Vermer je možda najpoznatiji umetnik holandskog zlatnog doba posle Rembranta. Devojka sa bisernom minđušom, njegovo najpoznatije delo, prikazuje evropsku devojku koja nosi egzotičnu haljinu, orijentalni turban i veliku bisernu minđušu.

Ovu sliku još zovu i “Mona Liza severa” ili “holandska Mona Liza”. Portret se čuva u muzeju u Hagu, a naslikan je 1605. godine tehnikom ulje na platnu.

#3 Male dvorske dame – Dijego Velaskez

Las meninas ili Male dvorske dame je remek delo Dijega Velaskeza, vodećeg slikara španskog Zlatnog doba. Ova slika je nastala 1656. godine i danas se nalazi u Muzeju Prado u Madridu. 

Njena složena i zagonetna kompozicija podstiče pitanja o stvarnosti i iluziji i stvara ambivalentan odnos između posmatrača i predstavljenih likova. Zbog ovih složenosti, portret Male dvorske dame predstavlja jedno od najčešće analiziranih dela zapadnog slikarstva.

#4 Noćna straža – Rembrant

Noćna straža je remek delo baroknog slikara Rembranta van Rajna. Naslikana je 1642. godine, tehnikom ulje na platnu. Predstavlja grupni portret, žanr koji je u to vreme bio veoma popularan u Holandiji. Slika se danas nalazi u Rajksmuseumu u Amsterdamu.

#5 Dve Fride – Frida Kahlo

Dve Fride je portret, naslikan tehnikom ulje na platu, meksičke umetnice Fride Kahlo. Slika je prvo veliko delo ove umetnice i smatra se jednom od njenih najistaknutijih slika. To je dvostruki autoportret, koji prikazuje dve njene verzije kako sede zajedno. 

Jedna nosi belu haljinu viktorijanskog izgleda u evropskom stilu, a druga tradicionalnu haljinu Tehuana. Frida Kahlo je naslikala Dve Fride 1939. godine.

#6 Autoportreti – Vinsent van Gog

Holandski slikarVinsent Van Gog je kreirao mnoge autoportrete tokom svog života. Bio je veoma plodan autoportretista, koji je naslikao i nacrtao samog sebe više od 43 puta između 1886. i 1889. godine. 

Na ovim autoportretima pogled slikara je retko usmeren na gledaoca, a čak i kada je to fiksni pogled, on izgleda kao da gleda negde drugde. Slike variraju u intenzitetu i boji i neke prikazuju umetnika sa bradom, neke bez brade, neke sa zavojima (prikazujući epizodu u kojoj je odsekao deo svog uha).

Svi oni koji bi želeli da nauče ili usavrše slikanje ili crtanje portreta mogu se obratiti našoj kreativnoj radionici, koja u okviru svojih kurseva ima i školu crtanja i slikanja namenjenu svim kreativcima i ljubiteljima umetnosti. Ovde možete naučiti kako naslikati portret, ali i kako se crta portret, kao i to šta je sve potrebno i šta podrazumeva izrada portreta.